Ngày 3/3 hàng năm được xem là ngày tết Hàn Thực, đây là một ngày lễ khá quan trọng và đặc biệt phổ biến ở miền Bắc nước ta. Vậy Tết Hàn Thực là gì? Nguồn gốc và ý nghĩa quan trọng ra sao. Hãy cùng Dubaothoitiet tìm hiểu ngay qua bài viết sau:
MỤC LỤC
Theo nghĩa chữ Hán, "Hàn" là lạnh, "thực" là ăn, "Tết Hàn thực" là tết ăn đồ lạnh. Phong tục cổ truyền này có nguồn gốc theo một câu chuyện ly kỳ truyền tụng nhiều đời.
Tết Hàn Thực diễn ra vào ngày mùng 3 tháng 3 (âm lịch) hàng năm, xuất hiện chủ yếu tại các tỉnh Trung Quốc, khu vực miền Bắc Việt Nam và thường được chào đón tại các cộng đồng người Hoa trên Thế Giới.
Vào ngày lễ này mọi người thường xay bột, nấu đậu xanh, tự làm các món bánh chay, bánh trôi, nấu chè xôi,.. để lễ Phật và cúng tổ tiên.
Hàn Thực (thức ăn lạnh) vốn được coi có nguồn gốc từ Trung Quốc thông qua tích của ông Giới Tử Thôi thời Đông Chu liệt quốc. Theo điển tích này, đời Xuân Thu, vua Tấn Văn Công nước Tấn, gặp loạn phải bỏ nước lưu vong, nay trú nước Tề, mai trú nước Sở. Bấy giờ có một người hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi, theo vua giúp đỡ mưu kế.
Một hôm, trên đường lánh nạn, lương thực cạn, Giới Tử Thôi phải lén cắt một miếng thịt đùi mình nấu lên dâng vua. Vua ăn xong hỏi ra mới biết, đem lòng cảm kích vô cùng.
Giới Tử Thôi theo phò Tấn Văn Công trong mười chín năm trời, cùng nhau trải nếm bao nhiêu gian truân nguy hiểm. Về sau, Tấn Văn Công giành lại được ngôi báu trở về làm vua nước Tấn, phong thưởng rất hậu cho những người có công trong khi tòng vong, nhưng lại quên mất công lao của Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, nghĩ mình làm được việc gì, cũng là cái nghĩa vụ của mình. Vì vậy về nhà đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn.
Tấn Văn Công về sau nhớ ra, cho người đi tìm Tử Thôi. Nhưng vì là người không tham danh vọng, Tử Thôi nhất quyết không quay về lĩnh thưởng, Tấn Văn Công ra lệnh đốt rừng (muốn thúc ép Tử Thôi quay về). Không ngờ Tử Thôi quyết chí, hai mẹ con cùng chịu chết cháy trong rừng.
Nhà vua hối hận cho lập miếu thờ. Hàng năm, đến ngày 3 tháng 3 là ngày chết cháy của 2 mẹ con Tử Thôi thì cấm dùng lửa nấu ăn, ngay cả việc làm cỗ cúng cũng phải làm từ hôm trước, đây được coi là ngày Tết Hàn thực.
Ta nhiễm theo tục ấy, thành ra ăn tết hôm mùng 3. Nhưng có nhiều thay đổi, ta dùng bánh trôi bánh chay để thay cho đồ lạnh, mục đích của ta chỉ cúng gia tiên chứ không phải tưởng nhớ Giới Tử Thôi như bên Trung Quốc.
Vào ngày mùng 3/3 âm lịch hằng năm, người dân đều ăn đồ nấu chín để nguội với tấm lòng thành kính nhất nhằm tưởng nhớ đến công ơn dưỡng dục của những người đã khuất.
Trung Quốc đã đề cập đến ý nghĩa của ngày lễ Hàn Thực gắn liền với cái chết đầy thương tiếc của vị hiền sĩ Giới Tử Thôi, chết do cháy rừng nên nhà vua ban lệnh kiêng đốt lửa trong 3 ngày để thể hiện sự thương xót và dùng ngày 3 đến ngày 5 tháng 3, âm lịch hàng năm để tưởng niệm đến Giới Tử Thôi. Khác với Tết Hàn thực ở Trung Quốc, vào ngày này người Việt không kiêng lửa, vẫn nấu nướng bình thường. Điều đặc biệt, người Việt còn sáng tạo nên bánh trôi, bánh chay với ý nghĩa tượng trưng đó là những thức ăn nguội - hàn thực.
Bánh trôi bánh chay là đặc trưng của ngày lễ này. Bánh trôi dạng viên nhỏ, bên ngoài trắng mịn, bên trong nhân đường đỏ, sau khi nặn bánh được thả luộc trong nồi nước sôi, khi bánh nổi lên mặt nước vớt ra thì vừa chín tới. Còn bánh chay thì nặn tròn dẹt, bánh cũng được đem luộc trong nồi nước sôi nhưng khác với bánh trôi là bánh chay không có nhân nên khi ăn phải đổ nước đường lên trên.
Bánh trôi và bánh chay sẽ được dâng lên tổ tiên, mời các cụ ăn trước sau đó sẽ đem hạ xuống và mọi người trong gia đình sẽ quây quần bên nhau thưởng thức món bánh ý nghĩa này.
Vào ngày này, mọi người trong gia đình thường quây quần bên nhau nặn những chiếc bánh trôi trắng mềm, đây cũng chính là khoảng thời gian mọi người cùng nhau nói chuyện tâm tình, cùng ôn lại những kỷ niệm cũ.
Những truyền thống này đã ăn sâu vào tiềm thức người Việt, để rồi cứ đến ngày Tết Hàn thực, người người nhà nhà lại nô nức chuẩn bị làm bánh trôi, bánh chay. Với mùi thơm phức của đỗ xanh, đường mật, không khí tết dường như trở nên sôi động và ý nghĩa hơn
Tết Hàn Thực sẽ diễn ra vào ngày 3 tháng 3 âm lịch hàng năm. Năm nay, năm 2023 rất may mắn khi tết Hàn Thực lại diễn ra vào ngày thứ 7 ngày 22/4 dương lịch (3/3 âm lịch), mọi người có thể yên tâm gác lại công việc và về nhà cùng gia đình làm món bánh trôi để dâng lên tổ tiên qua đó thể hiện lòng thành kính, biết ơn với những người đi trước.
Chúng ta cần hiểu rõ, Tiết Thanh Minh là một trong 24 Tiết khí Nông lịch và kéo dài nhiều ngày trong tháng 3 Âm lịch nhưng không có lịch cố định (chỉ có ngày Dương lịch cố định). Còn Tết Hàn thực có lịch cố định là diễn ra vào ngày 3/3 Âm lịch. Chỉ là sau này có thêm ngày Thanh Minh nằm trong Tết Thanh minh và cũng trùng vào ngày 3/3 Âm lịch nên người ta thường tổ chức chung ngày Tết Thanh minh và Tết Hàn thực cùng với nhau.
Hy vọng qua bài viết, mọi người sẽ có thêm những kiến thức mới về những truyền thống, ngày lễ quan trọng của dân tộc ta. Qua đó, cùng nhau phát huy và giữ gìn những truyền thống tốt đẹp này.