Thanh minh tuy không lớn, không nổi bật bằng những ngày lễ khác trong năm. Nhưng theo một số nhà nghiên cứu, họ cho rằng tiết thanh minh là dịp thể hiện được rõ nhất tấm lòng thành kính của con cháu với tổ tiên. Vậy tiết thanh minh là gì? Tiết thanh minh 2022 diễn ra vào thời gian nào? Hãy cùng Dubaothoitiet tìm hiểu ngay qua bài viết này:
MỤC LỤC
Tiết Thanh Minh là tiết thứ năm trong "nhị thập tứ khí". Tiết Thanh Minh đến sau ngày lập xuân 45 ngày. Đây là thời điểm trong lành nhất trong năm và thích hợp để tổ chức các nghi lễ quan trọng. Ở Việt Nam, tiết thanh minh là khoảng thời gian thực hiện nghi lễ tảo mộ, để sửa sang lại phần mộ của gia tiên được khang trang và sạch sẽ hơn.Trong ngày tiết thanh minh, người già hay trẻ đều ra phần mộ dòng họ để con cháu có trách nhiệm hơn với gia đình, bày tỏ lòng thành kính, biết ơn các thế hệ trước.
Theo nghĩa đen, thanh là khí trong, còn minh là sáng sủa. Khi tiết xuân phân qua, những cơn mưa bụi của trời xuân đã hết, bầu trời trở nên quang đãng, sáng sủa là sang tiết Thanh Minh.
Tiết Thanh Minh bắt nguồn từ Trung Quốc diễn ra vào thời điểm xuân thu hằng năm. Truyền thuyết kể lại rằng, ngày xưa lúc vua Tấn Văn Công gặp loạn lạc và phải bỏ nước lưu vong khắp nơi. Trong thời gian lưu vong này, ông được vị hiền sĩ Giới Tứ Thôn hộ tống và hiến kế để trốn nạn, vượt qua bao nhiêu khó khăn trên đường vị hiền sĩ đều dốc lòng bảo vệ vua đến cả cắt phần thịt ở chân mình để cứu vua khỏi chết đói. Mặc dù mang lòng cảm kích nhớ ơn người hiền sĩ này nhưng khi đã giành lại được đất nước ông lại quên mất người đã giúp mình năm xưa.
Thay vì truy cứu nhà vua Giới Tử Khôi cùng mẹ rút về trên núi Điền Sơn ở ẩn và mặc kệ đồ vật ban thưởng của nhà vua. Trong lúc tức giận nhà vua đã vô tình đốt cháy cả rừng khiến hai mẹ con Giới Tử Khôn chết cháy, khi biết người mình mang ơn đã mất vua vô cùng đau buồn và ban lệnh cả nước chỉ ăn đồ nguội trong 3 ngày để tưởng nhớ công lao của Giới Tử Khôn. Đến nay, ngoài tục Hàn Thực, vào những ngày đầu năm tháng 3 còn có Hội Đạp Thanh hay còn gọi là hội giẫm cỏ. Đây là lễ hội cũng có nguồn gốc từ Trung Quốc trong dịp này, nam nữ sắm sửa cho mình quần áo đẹp để cùng đi chơi xuân.
Từ thời Lý, tết Hàn Thực cũng được du nhập vào văn hóa nước ta, nhân dân Việt Nam cũng ảnh hưởng bởi ngày này. Nhưng nó cũng được biến đổi và mang theo nét văn hóa của người Việt hơn. Vào ngày mùng 3/3 hàng năm, người Việt thường làm bánh trôi, bánh chay để tượng trưng cho thức ăn nguội (Hàn Thực).
Tiết Thanh Minh là một dịp lễ mang nét văn hóa gắn liền với đạo đức của người Việt. Dù đi bao xa thì ngày này mọi người trong gia đình cũng tụ họp về. Từ người già đến người trẻ, cùng nhau ra các bia mộ tổ tiên để dọn dẹp, bày tỏ lòng thành kính, làm lễ viếng mời người đã khuất về nhà dùng cơm với con cháu. Đó là một phong tục hết sức thiêng liêng thể hiện lòng biết ơn, hiếu thảo, đền đáp ơn sinh thành của tổ tiên.
Tiết Thanh Minh tuy không phải là một ngày tết lớn nhưng đây chính là ngày giỗ tổ chung để mọi người có dịp báo hiếu, trả nghĩa.
Ông bà ta xưa chọn Tiết Thanh Minh là ngày cắt cỏ trên mộ và đắp đất lên mộ (tảo mộ). Vì ngày này thời tiết chuyển sang ấm dần, mưa nhiều hơn, cây cỏ tốt hơn trùm lên mộ, có thể làm mộ sụt lở nên cần phải cắt cỏ, đắp thêm đất lên mộ.
Tiết Thanh Minh có thể xê dịch vài ngày và không cố định. Nhưng theo quy ước thì sau ngày Lập Xuân 45 ngày là tiết thanh minh. Thường thì tiết thanh minh sẽ bắt đầu từ ngày 4 hoặc 5 của tháng 4 dương lịch. Sau tiết xuân phân sẽ là tiết thanh minh. Sau đó tiết thanh minh sẽ kéo dài hơn nửa tháng và kết thúc vào ngày 20 đến 21 tháng 4 hằng năm.
Cách thường dùng để tính tiết Thanh Minh đó là lấy điểm Xuân Phân làm điểm xuất phát (kinh độ mặt trời ứng với 0 độ), thì tiết Thanh Minh ứng với thời điểm kinh độ mặt trời là 15 độ. Theo cách này Tết Thanh Minh 2023 sẽ bắt đầu từ ngày 15/2 - 2/3 âm lịch, nhằm vào ngày 5/4 - 21/4/2023 dương lịch..
Vào dịp này, tùy theo phong tục truyền thống của từng địa phương, mỗi nơi sẽ có một cách cúng lễ và sum họp khác nhau. Nhưng thường là các gia đình sẽ tụ tập, họp mặt để cùng nhau tảo mộ và tiến hành thăm viếng, dọn dẹp mộ phần cho ông bà tổ tiên.
Trong ngày tiết Thanh Minh, mọi người trong gia đình sẽ cùng nhau ra thăm viếng, dọn dẹp, tu chỉnh lại phần mộ tổ tiên. Khi tảo mộ các gia đình thường đem theo các vật dụng để đắp lại các môi mộ, dọn cỏ mọc xung quanh, tránh các loài rắn, chuột làm tổ. Sau khi dọn dẹp, sửa sang sạch sẽ, các gia đình sẽ dâng hoa quả, bánh trái, xôi, thịt , rượu,...Mâm cúng thì sẽ tuỳ vào tập tục của mỗi gia đình và địa phương. Mâm cúng cũng có thể chuẩn bị đơn giản như một bữa cơm bình thường chủ yếu để mời cơm ông bà tổ tiên chứ không phải để khoa trương hay làm yến tiệc linh đình.
Ngoài mộ của ông bà tổ tiên thì người đi tảo mộ cũng thắp hương cho cả những ngôi mộ vô chủ không người thăm viếng. Mọi người cũng thường thắp hương cho cả thổ công, thổ địa và hương hồn xung quanh mộ ông bà khi đi tảo mộ để xin phép trong khi dọn dẹp và cầu bình an.
Hy vọng qua bài viết sẽ giúp mọi người hiểu thêm về dịp tiết Thanh Minh và biết được thời gian diễn ra của tiết Thanh Minh 2022, qua đó có những chuẩn bị chu đáo cho ngày lễ, thể hiện được sự thành kính của con cháu với tổ tiên.